Podsumowanie debaty FROB i BCC

Pomimo rozbieżnych interesów i różnic w interpretacji ustawy o interchange (if) uczestnicy rynku obrotu bezgotówkowego są zgodni, co do tego, że rynek będzie się rozwijał i chcą wspólnie nad tym pracować. Poza dyskusją pozostają jedynie międzynarodowe organizacje płatnicze, które w obawie o niezasadność swojej retoryki odmawiają udziału w publicznym dyskursie.
 

W debacie zorganizowanej w dniu 10 marca 2014 r. przez Fundację Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego (FROB) oraz Business Centre Club (BCC) pt. „Zmiany prawne na szczeblu paneuropejskim dotyczące rynku płatności bezgotówkowych – krok w przód czy wstecz dla rozwoju przejrzystego, konkurencyjnego i innowacyjnego rynku?” udział wzięli goście reprezentujący szerokie spektrum uczestników obrotu bezgotówkowego: przedstawiciele regulatora, przedsiębiorców, banków, agentów rozliczeniowych, administracji rządowej oraz prawnicy.
 

Maciej Grelowski, Przewodniczący Rady Głównej BCC, otwierając debatę przypomniał, że BCC od początku dyskusji wokół zawyżonych opłat kartowych towarzyszy zmaganiom w dążeniu do koniecznych zmian odnośnie podziału dochodu z tytułu uczestnictwa w rynku kartowym i zawsze opowiadało się za masowym upowszechnianiem płatności bezgotówkowych.
 

Punkt wyjścia do dyskusji stanowiła następnie prezentacja wykładni FROB wspieranej przez opinię Ministerstwa Finansów oraz Narodowego Banku Polskiego dotycząca wysokości stawki if w okresie przejściowym – od 1 stycznia br. do 30 czerwca br. Dr Jan Byrski z kancelarii Traple, Konarski oraz Podrecki, ekspert prawny FROB, stwierdził jednoznacznie, że dla stosunków prawnych zawartych po 1 stycznia br. (również w wyniku rozwiązania dotychczasowej umowy oraz podpisaniu analogicznej nawet z tym samym agentem rozliczeniowym) obowiązuje obniżona stawka 0,5% wartości transakcji. Umowy te powinny być, zatem zawierane w nowym reżimie ustawowym. Z interpretacją tą nie zgodził się Paweł Widawski, Dyrektor Zespołu ds. Systemu Płatniczego Bankowości Elektronicznej w Związku Banków Polskich, który uważa, że wykładnia literalna ustawy jest jasna i nie pozostawia wątpliwości, co do swoich zapisów i faktu obowiązywania nowej stawki dopiero od 1 lipca br. Ponadto, Dyrektor Widawski podważył wartość metodologii badawczej wskazującej na pożądaną dla rozwoju rynku wysokość stawki if. Podkreślił, że organizacje płatnicze również dokonywały analizy optymalnej wysokości stawki if dla polskiego rynku i te analizy leżały u podstaw obowiązujących do 2012 r. stawek (średnio 1,8% wartości transakcji).

 
„Za kuriozalne uważam stwierdzenie przedstawiciela Związku Banków Polskich jakoby obowiązująca do niedawna w Polsce średnia stawka była dla rynku najbardziej optymalna. Jeżeli optymalność ma oznaczać najwyższe w Europie stawki, które dwuipółkrotnie przewyższają średnią w Unii Europejskiej (0,7% wartości transakcji) to nadal mamy do czynienia z niechęcią do budowy równowagi finansowania systemu płatności kartowych w Polsce oraz zmniejszaniem dysproporcji pomiędzy kosztami przyjmowania elektronicznych instrumentów płatniczych i gotówki. ” zauważył Robert Łaniewski, Prezes FROB.
 

Ponadto Prezes Łaniewski stwierdził, że w jego odczuciu nie istnieje rozbieżność interpretacyjna gdyż wykładnia ustawowa jest jasna i wskazuje na wysokość 0,5% dla nowych umów. Forowana przez ZBP oraz organizacje płatnicze wykładnia odmienna jest szkodliwa dla rynku i impulsu jego rozwoju wyzwolonego wejściem w życie ustawy, tym bardziej, że akceptanci nie przystąpili masowo do wypowiadania starych umów i zawierania nowych. Istotne jest aby jak najszybciej włączać do sieci akceptacji nowych przedsiębiorców. Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim dodał, że zgadza się z interpretacją celowościową ustawy, bowiem w przeciwnym wypadku ustawodawca nadałby jej inne brzmienie np. niezakładające istnienia okresu przejściowego a wprowadzające nową stawkę bezwarunkowo od 1 lipca br. W tym samym duchu wypowiadał się Paweł Bułgaryn, Koordynator prac Wydziału Systemów i Usług Płatniczych Ministerstwa Finansów. Pan Poseł Wincenty Elsner zauważył dodatkowo, że organizacja płatnicza MasterCard podjęła przed rokiem wysiłki zmierzające do zatrzymania procesu legislacyjnego poprzez próbę wprowadzenia pozornej samoregulacji. Spuentował jednak, że sytuacja w której ustawodawca uległby podmiotowi komercyjnemu byłaby ewenementem w skali światowej. Wyraził również zaniepokojenie tym, że w chwili obecnej ma miejsce próba obejścia ustawy poprzez podnoszenie innych opłat niż if przez organizacje płatnicze, w tym opłaty processingowej – MasterCard zapowiedział już taką podwyżkę wynoszącą ponad 50%. Poseł Elsner zauważył, że if jest paraopłatą bankową a nie wynagrodzeniem za konkretną usługę tak jak np. opłaty processingowe i marże agenta rozliczeniowego.
 

Ważnym głosem w dyskusji była opinia przedstawiciela agentów rozliczeniowych, Janusza Diemko, Prezesa First Data Polska. Stwierdził, że to na agentach rozliczeniowych i wprowadzanych dla nich korektach stawek spocznie ciężar przekładania obniżek na faktyczne korzyści dla przedsiębiorców. Prezes Diemko przyznał, że First Data chętnie stosowałaby nową stawkę już od 1 stycznia br., ale organizacje płatnicze nie przekazały nowych cenników i utrzymują stawki dotychczasowe.
 

Maciej Grelowski skomentował, że w jego opinii brak uznawania prawa lokalnego przez dwie międzynarodowe organizacje płatnicze poprzez niestosowanie się do zapisów ustawy jest sytuacją skandaliczną i nie do zaakceptowana przez polskich przedsiębiorców. 
 

„Jestem bardzo zawiedziony, że żaden reprezentant organizacji płatniczych nie zechciał przyjąć zaproszenia do udziału w dzisiejszej debacie. Uważam, że unikanie publicznej dyskusji świadczy o braku merytorycznych argumentów uzasadniających monopolistyczną politykę organizacji, które w takiej sytuacji wydają się kierować jedynie chęcią nieuzasadnionego, bezwarunkowego zysku” zauważył Prezes Łaniewski.
 

Dyskusja toczyła się również wokół działań na szczeblu paneuropejskim i postulowanego obecnie przez Parlament Europejski wprowadzenia stawki if na poziomie 0,2% dla kart debetowych oraz 0,3% dla kart kredytowych w każdym kraju Unii Europejskiej. Decyzje struktur europejskich poparte są szczegółowymi badaniami rynkowymi przeprowadzonymi w 10 krajach członkowskich, w tym w Polsce. Wyniki badań jednoznacznie wskazały, że stawki powinny być nawet niższe niż te zapisane w projekcie rozporządzenia regulującego poziom if.
 

Podjęto również temat innych niż wysokość stawki if determinantów mających wpływ na poszerzanie sieci akceptacji kart i dalszego rozwoju obrotu bezgotówkowego sensu largo. Uczestnicy pozostawali w tym wypadku w zasadzie zgodni, co do pozytywnego trendu w tym zakresie. Zauważali, że sieć akceptacji będzie rosła w dłuższym okresie i zyska na tym każdy uczestnik rynku. Podkreślali jednak, że jest w tej chwili za wcześnie, aby wskazywać wymiar tych zmian. Dopiero po 6- 12 miesiącach obowiązywania przepisów nowej ustawy będzie można dokonać ich wstępnej oceny.
 

Pozytywny jest fakt, że nawet przedstawiciel banków, Mateusz Poznański, Dyrektor w Pionie Bankowości Detalicznej ING Banku Śląskiego, zachęcał, aby na kwestię rozwoju rynku spojrzeć w szerszym aspekcie oraz wspólnie identyfikować i niwelować najistotniejsze jego słabości.
 

Poseł Elsner dodał, że jest optymistą, jeżeli chodzi o zyski i rozwój banków, które będą dobrze sobie radziły nawet w sytuacji gdyby stawka if wynosiła 0%.
 

Pojawiły się również głosy wskazujące na potrzebę budowy systemu narodowego jako korzystnej dla rynku alternatywy w stosunku do (duo)monopolu organizacji płatniczych. Na to rozwiązanie wskazywali zarówno Prezes Diemko, jak i przedstawiciel Ministerstwa Finansów oraz dr Byrski. 

 
„Działania regulacyjne były konieczne gdyż organizacje płatnicze nie chciały poddać się pożądanym przez rynek procesom samoregulacyjnym. W tej chwili do dyskusji pozostaje niewątpliwie temat nadzoru nad nimi, ale nie zapominajmy o długofalowym równoważeniu rynku poprzez wzrost konkurencyjności, transparentności i innowacyjności polskiego rynku płatności detalicznych. Warto wdrażać rozwiązania systemowe w tym kierunku” podsumował debatę Prezes Łaniewski.
 

Dzisiejsza debata była pierwszym wydarzeniem w ramach nowej serii specjalistycznych forów dyskusyjnych organizowanych pod auspicjami FROB.
 
Zapraszamy do zapoznania się z dodatkowymi materiałami z debaty, które znajdują się pod tym linkiem.