Obniżka interchange korzystna w Hiszpanii

Opublikowane przez hiszpańskich naukowców badania, sfinansowane przez organizację płatniczą Mastercard, wskazują, że obniżenie opłaty interchange w Hiszpanii doprowadziło do dynamicznego rozwoju rynku płatności bezgotówkowych w tym kraju. Podczas prezentacji wyników badania w Polsce, która miała miejsce 15 października br., prof. Gustavo Matias skoncentrował się przede wszystkim na podkreśleniu negatywnego skutku jaki dla części konsumentów miała obniżka opłat interchange w 2005 roku. W wyniku działań banków komercyjnych wzrosły bowiem opłaty za wydanie oraz użytkowanie kart płatniczych. Ten fakt, wielokrotnie podkreślany przez prof. Matiasa, zagłuszył wydźwięk pozostałych danych zgromadzonych w trakcie badania, które koniecznie należy podkreślić w kontekście obecnie prowadzonych prac w tym zakresie w Polsce. W ostatnich latach zauważalny był w Hiszpanii dynamiczny wzrost kluczowych dla rynku płatności bezgotówkowych wskaźników – zarówno liczby transakcji dokonywanych kartami, jak i wysokości obrotu. W latach 2005-2010 liczba transakcji dokonywanych kartami płatniczymi wzrosła z poziomu ok. 1,3 mld do ponad 2,1 mld. Kolejny pozytywny czynnik to malejąca, od momentu ostatniej obniżki w 2005 roku, średnia kwota transakcji dokonywanych kartami płatniczymi. To ewidentny sygnał, że karty w coraz większym stopniu zastępują gotówkę w przypadku dokonywania niskokwotowych płatności. Mimo wykorzystania przez banki momentu wprowadzenia nowych przepisów jako pretekstu do podniesienia opłat za użytkowanie kart przez klientów, stabilny wzrost liczby wydawanych w Hiszpanii kart był widoczny w Hiszpanii jeszcze do początku kryzysu ekonomicznego w 2009 roku.

Warto zauważyć, że wyniki badań doskonale uzupełniają te, którymi w swoich analizach posługuje się Narodowy Bank Polski, który przeprowadzając pogłębioną analizę dotyczącą funkcjonowania opłaty interchange, brał pod uwagę m.in. doświadczenia rynku hiszpańskiego. Wynika z nich, że obniżenie interchange fee w Hiszpanii przyniosło szereg korzyści, zarówno dla konsumentów, przedsiębiorców, jak i banków komercyjnych – w wyniku zwiększonej liczby transakcji bezgotówkowych. , na co zwrócił uwagę również prof. Matias, skutkiem obniżenia stawek interchange w Hiszpanii, był rozwój sieci akceptacji płatności bezgotówkowych (również mobilnych), której niewystarczająca dynamika jest obecnie poważnym problemem w Polsce.

Narodowy Bank Polski, który identyfikując najwyższy w Europie poziom opłaty interchange, jako główną barierę rozwoju rynku obrotu bezgotówkowego w Polsce, uznał jej obniżenie za priorytet. Ze względu na dysfunkcyjny charakter rynku płatności (duopol organizacji płatniczych Visa i MasterCard kontrolujących poziom cen) a przez to brak możliwości obniżenia kosztów akceptacji kart płatniczych w drodze walki konkurencyjnej, NBP uznał, że powinno się to odbyć w drodze kompromisu wypracowanego przez wszystkich uczestników rynku (konsumentów, akceptantów, banków komercyjnych, agentów rozliczeniowych  oraz organizacji płatniczych). Również prof. Matias, komentujący sytuację w Hiszpanii, wskazał, iż taki sposób regulacji uznać należy za najlepszy. Warto w tym kontekście przypomnieć, że inicjatywa NBP zakładała urealnienie poziomu opłat w oparciu o rzeczywiste koszty ponoszone przez banki oraz organizacja płatnicze Visa i MasterCard oraz nakładała równe obowiązki na wszystkich uczestników sytemu. Przedsiębiorcy zobowiązywali się m.in. do przeniesienia zysków na konsumentów oraz promowanie wykorzystania nowoczesnych metod płatności. Niestety, na takie rozwiązanie, jako jedyny uczestnik rynku, nie zgodziła się organizacja MasterCard, tym samym doprowadzając do konieczności regulacji kosztów akceptacji kart płatniczych w drodze ustawy.

Każdy wkład w debatę na temat regulacji, która w sposób szanujący interesy wszystkich stron doprowadzi do obniżenia poziomu najwyższych w Europie stawek interchange należy uznać za cenny. Mamy nadzieję, że również prezentacja doświadczeń hiszpańskich przyczyni się to do przygotowania w polskim Parlamencie takiej ustawy, która uwzględniać będzie interesy wszystkich uczestników rynku, nie definiującej żadnego z nich jako strony dominującej.

***

Badanie dotyczące efektów obowiązkowej redukcji opłaty interchange w Hiszpanii w latach 2005 – 2010 zostało przeprowadzone w czerwcu 2012 r. przez Juana Iranzo, prezesa madryckiego Towarzystwa Ekonomistów i dziekana wydziału ekonomii stosowanej na uniwersytecie UNED, Pascuala Fernándeza, profesora ekonomii stosowanej na uniwersytecie Juana Carlosa i dyrektora Centrum Badań nad gospodarką Madrytu przy tym samym uniwersytecie, Gustavo Matíasa, profesora na wydziale międzynarodowych struktur gospodarczych Autonomicznego Uniwersytetu w Madrycie oraz Manuela Delgado, prawnika i konsultanta. Badanie zostało przeprowadzone na zlecenie organizacji MasterCard.